میرجعفربیک بینش کشمیریمیرجعفربیک، متخلص به بینش، از شاعران پارسی‌گوی هند در سدۀ ۱۱ق/۱۷م بود. در برخی منابع نام او را محمد (ملا، میرزا) اسماعیل آورده‌اند. [۱]
احمد، ظهورالدین، پاکستان میر فارسی ادب کی تاریخ (عهد جهانگیری عهد اورنگ زیب نک)، ج۱، ص۳۷۹، لاهور، ۱۹۷۴م.
[۲]
نیکو، گ ل، پارسی سرایان کشمیر، ج۱، ص۱۳۲، تهران، ۱۳۴۲ش.
[۳]
خلیل، علی ابراهیم، صحف ابراهیم، ج۱، ص۲۳، به کوشش عابدرضا بیدار، پتنه، ۱۹۸۱م.
۱ - پیشینهمؤلف صحف ابراهیم او را اصلاً ایرانی و پرورش‌یافتۀ کشمیر دانسته است. [۴]
خلیل، علی ابراهیم، صحف ابراهیم، ج۱، ص۲۳، به کوشش عابدرضا بیدار، پتنه، ۱۹۸۱م.
بینش پس از تکمیل تحصیلات خود در کشمیر، در عصر اورنگ زیب به دهلی (شاه‌جهان‌آباد) سفر کرد و در پایان عمر دوباره به کشمیر بازگشت و در همان‌جا (اواخر سدۀ ۱۱ق) درگذشت. [۵]
احمد، ظهورالدین، پاکستان میر فارسی ادب کی تاریخ (عهد جهانگیری عهد اورنگ زیب نک)، ج۱، ص۳۷۹، لاهور، ۱۹۷۴م.
[۶]
نیکو، گ ل، پارسی سرایان کشمیر، ج۱، ص۱۳۲، تهران، ۱۳۴۲ش.
[۷]
گوپاموی، محمد قدرت‌الله، نتائج‌الافکار، ج۱، ص۱۰۹، به کوشش اردشیر بنشاهی، بمبئی، ۱۳۳۶ق.
[۸]
سندپلوی، احمدعلی‌هاشمی، مخزن‌الغرائب، ج۱، ص۳۷۹، به کوشش محمدباقر، لاهور، ۱۹۶۸م.
[۹]
آذر بیگدلی، لطفعلی، آتشکده، ص۳۶۰، بمبئی، ۱۲۷۷ق.
[۱۰]
صفا، ذبیح‌الله، تاریخ ادبیات در ایران، ج۵، ص۱۳۲۱، تهران، ۱۳۶۴ش.
۲ - هم‌عصری با عنایت خاناین شاعر ظاهراً با عنایت‌خان آشنا هم‌عصر بود، زیرا غزل‌های او را جواب گفته است. [۱۱]
آرزو، علی‌خان، مجمع‌النفایس، ج۱، ص۶۲، نسخۀ عکسی موجود در کتابخانۀ مرکز.
۳ - وصف محمدطاهروی اشعاری نیز در وصف محمدطاهر صف‌شکن‌خان، از سرداران عصر شاه‌جهان و اورنگ‌زیب سرود. [۱۲]
صفا، ذبیح‌الله، تاریخ ادبیات در ایران، ج۵، ص۱۳۲۱، تهران، ۱۳۶۴ش.
۴ - اشعار بینشاشعار بینش استوار و متین، و دارای مضامین و معانی دلچسب و نو با زبانی روان و ساده است. [۱۳]
آرزو، علی‌خان، مجمع‌النفایس، ج۱، ص۶۳، نسخۀ عکسی موجود در کتابخانۀ مرکز.
[۱۴]
علی حسن‌خان، صبح گلشن، ج۱، ص۷۵، کلکته، ۱۲۹۵ق.
[۱۵]
گوپاموی، محمد قدرت‌الله، نتائج‌الافکار، ج۱، ص۱۰۹، به کوشش اردشیر بنشاهی، بمبئی، ۱۳۳۶ق.
غزلیات او همانند اشعار بیش‌تر شاعران آن روزگار، جواب غزل‌های مشهور در زبان فارسی است. بیان اندیشه‌های اجتماعی، اخلاقی و عرفانی به زبان ساده، از دیگر ویژگی‌های شعر این شاعر است. [۱۶]
صفا، ذبیح‌الله، تاریخ ادبیات در ایران، ج۵، ص۱۳۲۳، تهران، ۱۳۶۴ش.
۵ - دیوان بینشدیوان بینش مشتمل بر قصاید و غزلیات و ۶ مثنوی است که ۵ مثنوی آن (خمسه) به تقلید نظامی به نظم آمده است. این ۵ مثنوی عبارتند از ۱. بینش‌الابصار، بر وزن مخزن‌الاسرار، به نام اورنگ زیب [۱۷]
اته، هرمان، تاریخ ادبیات فارسی، ج۱، ص۱۷۷، ترجمۀ صادق رضازاده شفق، تهران، ۱۳۵۶ش.
[۱۸]
صفا، ذبیح‌الله، تاریخ ادبیات در ایران، ج۵، ص۱۳۲۲، تهران، ۱۳۶۴ش.
۲. گنج‌روان، به تقلید از اسکندرنامه، در مدح اورنگ زیب و امرای کشمیر [۱۹]
نیکو، گ ل، پارسی سرایان کشمیر، ج۱، ص۱۳۲، تهران، ۱۳۴۲ش.
[۲۰]
احمد، ظهورالدین، پاکستان میر فارسی ادب کی تاریخ (عهد جهانگیری عهد اورنگ زیب نک)، ج۱، ص۳۸۰، لاهور، ۱۹۷۴م.
۳. گلدسته، در برابر لیلی و مجنون و دربارۀ آفرینش جهان [۲۱]
احمد، ظهورالدین، پاکستان میر فارسی ادب کی تاریخ (عهد جهانگیری عهد اورنگ زیب نک)، ج۱، ص۳۸۰، لاهور، ۱۹۷۴م.
۴. شور خیال، داستان عشق دو دلدادۀ بنارسی، به تقلید از خسرو وشیرین [۲۲]
اته، هرمان، تاریخ ادبیات فارسی، ج۱، ص۹۷، ترجمۀ صادق رضازاده شفق، تهران، ۱۳۵۶ش.
[۲۳]
صفا، ذبیح‌الله، تاریخ ادبیات در ایران، ج۵، ص۱۳۲۲، تهران، ۱۳۶۴ش.
۵. رشتۀ گوهر، به تقلید از هفت گنبد، داستان عشق دو دلدادۀ اهل مازندران به نام امیر و گوهر [۲۴]
صفا، ذبیح‌الله، تاریخ ادبیات در ایران، ج۵، ص۱۳۲۲، تهران، ۱۳۶۴ش.
[۲۵]
منزوی، خطی، ج۴، ص۲۸۳۸.
ششمین مثنوی شاعر به نام جواهرخانه، منظومه‌ای است در مدح اورنگ‌زیب و وصف تبریز و بغداد. [۲۶]
Iranica، ج۱، ص۲۶۴.
۶ - نسخه‌های دیوان بینشنسخههایی از کلیات دیوان بینش در دست است: یک نسخه در کتابخانۀ موزۀ بریتانیا، [۲۷]
Rieu، Ch، ج۲، ص۶۹۵، Catalogue of the Persian Manuscripts in the British Museum، London، ۱۹۶۶.
و نسخۀ دیگر در کتابخانۀ موزۀ سالار جنگ [۲۸]
Ashraf، M، ج۱، ص۱۸۲_ ۱۸۳، Catalogue of Persian Manuscripts in the Salar Jung Museum and Library، Hyderabad، ۱۹۶۹.
نگهداری می‌شود. نسخه‌ای از دیوان، شامل قصاید و غزلیات [۲۹]
منزوی، خطی مشترک، ج۹، ص۲۵۱۷.
در کتابخانۀ بانکیپور، [۳۰]
Bankipore، ج۳، ص۱۵۴.
و نسخه‌ای دیگر از همان مجموعه در کتابخانۀ آکادمی سلیمانف [۳۱]
Kayumov، Katalog fonda instituta rukopiseĮ، ج۲، ص۲۰۷، Tashkent، ۱۹۸۸.
و سرانجام یک نسخۀ خطی دیگر در تاشکند محفوظ است. [۳۲]
Semenov، A A، ج۲، ص۲۸۳، Sobranie vostochnykh rukopiseĮ akademii nauk UzbekskoĮ SSR، Tashkent، ۱۹۵۴.
۷ - فهرست منابع(۱) آذربیگدلی، لطفعلی، آتشکده، بمبئی، ۱۲۷۷ق. (۲) آرزو، علی‌خان، مجمع‌النفایس، نسخۀ عکسی موجود در کتابخانۀ مرکز. (۳) اته، هرمان، تاریخ ادبیات فارسی، ترجمۀ صادق رضازاده شفق، تهران، ۱۳۵۶ش. (۴) احمد، ظهورالدین، پاکستان میر فارسی ادب کی تاریخ (عهد جهانگیری عهد اورنگ زیب نک)، لاهور، ۱۹۷۴م. (۵) احمدعلی‌هاشمی سندپلوی، مخزن‌الغرائب، به کوشش محمدباقر، لاهور، ۱۹۶۸م. (۶) نیکو، گ ل، پارسی سرایان کشمیر، تهران، ۱۳۴۲ش. (۷) خلیل، علی ابراهیم، صحف ابراهیم، به کوشش عابدرضا بیدار، پتنه، ۱۹۸۱م. (۸) صفا، ذبیح‌الله، تاریخ ادبیات در ایران، تهران، ۱۳۶۴ش. (۹) علی حسن‌خان، صبح گلشن، کلکته، ۱۲۹۵ق. (۱۰) گوپاموی، محمد قدرت‌الله، نتائج‌الافکار، به کوشش اردشیر بنشاهی، بمبئی، ۱۳۳۶ق. (۱۱) منزوی، خطی. (۱۲) منزوی، خطی مشترک. (۱۳) Ashraf، M، Catalogue of Persian Manuscripts in the Salar Jung Museum and Library، Hyderabad، ۱۹۶۹. (۱۴) Bankipore. (۱۵) Iranica. (۱۶) Kayumov، Katalog fonda instituta rukopiseĮ، Tashkent، ۱۹۸۸. (۱۷) Rieu، Ch، Catalogue of the Persian Manuscripts in the British Museum، London، ۱۹۶۶. (۱۸) Semenov، A A، Sobranie vostochnykh rukopiseĮ akademii nauk UzbekskoĮ SSR، Tashkent، ۱۹۵۴؛ ۸ - پانویس
۹ - منبعدانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «میرجعفربیک بینش کشمیری»، شماره۵۴۰۹. رده‌های این صفحه : مقالات دانشنامه بزرگ اسلامی
|